بررسی مردم شناختی پوشاک قوم ترکمن و تغییرات آن در سه دهه گذشته

چکیده

ایران دارای اقوام با فرهنگ و رسوم متنوع است. قوم ترکمن در شمال کشور دارای فرهنگ غنی با لباس محلی(پوشاک) است که دارای اصالت و و زیبایی خاصی می‌باشد. این پوشاک در طی چند دهه گذشته به واسطه عوامل مختلف از جمله مدرنیته، دچار تغییر و تحول شده است. این پژوهش به دنبال آن بوده است که با دیدگاه مردم شناختی، به بررسی پوشاک قوم ترکمن و تغییرات آن در سه دهه گذشته پرداخته است. پژوهش از نوع کیفی، با رویکرد تحلیل مضمون است. جامعه آماری شامل صاحب نظران، افراد مسن و با تجربه و آگاه به پوشاک سنتی با بازه سنی 30 تا 60 سال بوده است جهت تعیین حجم نمونه از روش اشباع نظری استفاده شده که 30 نفر مورد مصاحبه قرار گرفتند.تحلیل نتایج مصاحبه‌ها نشان داد که 7 مقوله اصلی به عنوان ویژگی‌های مهم پوشاک قوم ترکمن شناخته شده اند که عبارت اند از عناصر سنتی پوشاک ترکمن، کیفیت محصولات، زمان صرف شده برای پوشاک ترکمن، طراحی و خلاقیت، سوزن دوزی پوشاک، رنگ در پوشاک ترکمن، تغییرات و به روز شدن لباس برای اقشار مختلف. این مقولات از طریق 23 مقوله فرعی و بیش از 400 کد باز یا اولیه استخراج و استنباط شده اند. همچنین نتیجه نشان داد که در سه دهه گذشته، مهمترین تغییرات در پوشاک قوم ترکمن شامل 4 تغییر بوده که عبارت اند از تلفیق طرح‌های سنتی و مدرن، کاهش توتم‌ها در پوشاک، کاهش سوزن دوزی، کاهش کیفیت پوشاک.در مجموع این تغییرات از طریق 6 مقوله فرعی و بیش از 107  کد باز استخراج شده اند.از مهمترین عوامل موثر در تغییر ویژگی‌های پوشاک ترکمن می‌توان به عامل میل به نوگرایی در اقشار مردم، نفوذ پوشاک با سبک مدرن و  گران بودن قیمت لباس ترکمن اشاره نمود. در مجموع پوشاک قوم ترکمن از لحاظ طرح، رنگ، عناصر و محتوا، منحصربفرد بوده و در گذر زمان نیز سعی شده سازگاری آن با تغییرات لحاظ شود.