بررسی تطبیقی طبقات نگاری نقادان شهیر عصر عباسی

چکیده

طبقات نگاری گونه‌ای تألیف تاریخی و از شیوه‌های تاریخ‌نگاری و جغرافی نگاری اسلامی بوده و از کهن‌ترین شیوه‌های مورخان مسلمان بشمار می‌رود. واکاوی کتب طبقات نگاری در زمینه‌های مختلف این امکان را می‌دهد که پژوهشگران بتوانند از وضعیت علم و تمدن جهان اسلام در زمان‌های مختلف آگاهی یافته و سیر صعودی یا نزولی آن را دریابند. در این میان نظر به اهمیت و اوج گیری نقد ادبی در دوره عباسی، بالتبع فن طبقات نگاری گسترش وسیعی پیدا کرد و راویان و منتقدان معروف عربی به این حوزه پرداخته و آثار درخور توجهی ارائه نمودند. از اینرو محقق در تحقیق پیشرو به دنبال بررسی تطبیقی طبقات نگاری نقادان شهیر عصر عباسی (بررسی مقایسه‌ای دیدگاه‌های 3 نقاد معروف: ابن سلام، ابن قتیبه و ابن معتز) می‌باشد. به گونه‌ای که در مسیر چنین تطبیقی، کتب 3 نقاد شهیر ادبی دوره عباسی شامل: طبقات فحول الشعراء اثر ابن سلام، طبقات الشعراء یا «الشعر و الشعراء» اثر ابن قتیبه و طبقات شعراء‌ المحدثین، تألیف‌ ارزنده ابن‌معتز مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته‌اند. برای تحقق چنین هدفی، محقق در پژوهش حاضر از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بهره گرفته و داده‌ها از طریق مطالعه کتابخانه‌ای، مقالات، پایان‌نامه‌ها گردآوری و تجزیه‌وتحلیل شده اند. یافته‌های حاصل از تطبیقات صورت گرفته نشان می‌دهد کلید واژه‌های اشتراکی در خصوص طبقات نگاری از منظر ابن سلام، ابن قتیبه و ابن معتز شامل مواردی چون: توجه به طبع وافر شاعر (مطبوع بودن شاعر)، تاکید بر اصول زیباشناختی، نادیده گرفتن برخی شعرای برجسته، توجه به نوآوری در موضوع و سبک‌های جدید و توجه به اوزان بلند شعری است و کلید واژه‌های افتراقی در خصوص طبقات نگاری از منظر ابن سلام، ابن قتیبه و ابن معتز نیز شامل مواردی چون:معیار گزینش شاعران، چگونگی گروه بندی شعرا، توجه به اغراض شاعران، توجه به سرایش اشعار در بحرهای مختلف، توجه به تصاویر هنری در انتخاب شعرا و توجه به نوادر و طریفه‌ها در شعر است.