بررسی تطبیقی ویژگی‌ها، کنش‌ها و نمادهای اسطوره‌ای ایزد مهر در روایت‌های دینی و اسطوره‌ای و داستان‌های کهن ایران باستان و تجلی آن در نقش‌برجسته ساسانی تاق‌بستان کرمانشاه

چکیده

ایزد مهر و جمشید پیشدادی از قدیمی­ترین شخصیت‌های اسطوره­ای، دینیِ اقوام آریایی هستند که قبل از مهاجرت قوم آریایی و پیش از ظهور زرتشت در باورمندی مردمان آریایی نقش­داشته­اند. با ظهور زرتشت و بالیدن تفکر او در سروده­هایش گاهان به­شدت با آموزه­های جمشیدی که بارز­ترین مشخصه آن قربانی­گاو و نوشیدن هوم­سکرآور است مخالفت­می­شود. دو آموزه­­ای که در اسطوره­های آریایی مشخصه اصلی دیانت میترا است. شباهت جمشید و میترا به اندازه­ای بزرگ و مشخص است که پژوهشگر را وادار به این پرسش می­نماید، آیا می­توان شخصیت میترا و جمشید را در روایت‌های اسطوره­ای ودینی مردمان آریایی در قالب یک نماد فرض­کرد؟چگونه نمادهای میترایی که در اساطیر و روایت‌های کهن ایران باستان بیان شده است در نقش و نشان‌های تاق­بستان تجلی یافته­است؟ مقاله پیش رو در صدد است ضمن اثبات یکی بودن دو شخصیت میترا و جمشید و آشکار کردن روابط دو گفتمان مهری و زرتشتی در صورت بندی این دو اسطوره و تاثیر آن در پیدایش اسطوره آفرینش آریایی، بر اساس رویکرد تحلیلی و توصیفی؛ ایزد مهر و جمشید پیشدادی را در قالب اندیشه­های دینی و اسطوره­ای مورد بررسی و مطالعه و تطبیق قراردهد. بر این اساس میترا سه گونه در شخصیت جمشید متجلی­می­شود که هر کدام خویشکاری ویژه در جهان اسطوره آریایی را ترسیم نموده­است. اولین تجسم میترا در ایزدی است که گاو را قربانی می­کند و آفرینش اهورایی را آغازگر است. دومین نمود ایزد مهر در تجسم جمشیدی که چون ماه می‌درخشد، و تابان است و جهان اهورایی را از گزند اهریمن محفوظ می­دارد.سومین مرحله، در رستاخیز اهورایی، ایزدمیترا در قالب سوشیانت با اصلی­ترین آموزه­ جمشید، که همان قربانی کردن گاواست، بی­مرگی را به ارمغان می­آورد.