The Colonial Trade Strategy of the Netherlands with Iran during the Safavid Period in the Persian Gulf

Abstract

هدف این پژوهش تحلیل استراتژی تجارت استعماری هلند با ایران در دوره صفویه در خلیج فارس است. در این نوشتار کوشش بر آن است تا استراتژی و نحوه تجارت بازرگانان هلندی و به ویژه کمپانی هند شرقی با تجار حوزه خلیج فارس و دولت صفویه مورد ارزیابی و مطالعه قرار گیرد و به این پرسش پاسخ داده شود که استراتژی هلندی‌ها در تجارت با دولت صفوی و تجار حوزه خلیج فارس چه بود و این استراتژی چه پیامدهایی برای کمپانی هند شرقی هلند و دولت صفویه به دنبال داشت؟ روش تحقیق در این مقاله روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات در آن، کتابخانه‌ای است. اگر اسپانیا و پرتغال را در قرون شانزدهم و هفدهم پیشگامان استعمار کلاسیک بدانیم، بی‌شک هلند با تأسیس کمپانی هند شرقی هلند پیشتاز استعمار تجاری سرزمین‌های شرقی است.کمپانی هند شرقی هلند با استفاده از ناوگان دریایی خود و با پیمودن عرصه دریاها به دنبال کالاهای پرسود به ویژه ادویه هند و ابریشم ایران و دیگر کالاهای مشرق زمین بود. در این میان حوزه خلیج فارس و دریای عمان که پیوستگی استراتژیک با دریای هند داشت از نظر سوداگران هلندی اهمیت سوق الجیشی داشت؛ لذا تجار و دریانوردان هلندی بیش‌ترین تمرکز خود را در تجارت بر روی این مناطق نهادند و با در پیش گرفتن استراتژی انحصار تجاری و حذف رقبا مجموعه متنوعی از تاکتیک‌ها را برای تجارت با بازرگانان و دولت صفوی و حکومت‌های محلی این مناطق به کار بستند. در همین راستا کمپانی هند شرقی با انعطاف پذیری و رویکری کاملا سوداگرانه و سودجویانه در قبال دولت ایران و تجار ایرانی طیفی از تاکتیک‌ها همچو قراردادهای ناعادلانه، تبانی، مبادله پایاپای، حمل کالا و مسافر و قاچاق سکه و کالا،... را به کار بست و با همین استراتژی توانست سهمی بیشتری از تجارت خلیج فارس را در مقایسه با دیگر رقبای استعمارگر مانند انگلستان به خود اختصاص دهد.