تحلیل نهاد وقف و جایگاه آن در توسعه­­ ی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی ایران پس از انقلاب اسلامی

چکیده

دین مبین اسلام در بسیاری از آیات و روایات ، بشر را به مسئولیت­پذیری، نوع­دوستی و مشارکت اجتماعی به منظور تحقق عدالت اجتماعی، برقراری آرامش و امنیت ، رفع تبعیض و محرومیت دعوت نموده ­است و تحقق این امر را توسط پرداخت مالیات­های اسلامی از قبیل خمس و زکات، هبه ، وقف، صدقه و غیره امکان­پذیر می­داند.امروزه، وقف صرفا به امور معنوی و الهی پیوند نخورده؛ بلکه بسیاری از نهادها و مراکز فرهنگی، هنری، آموزشی، پژوهشی و اقتصادی از طریق وقف اداره می شوند.سنت وقف تنها منشا خیر و برکت به شمار نمی رود، بلکه یکی از عوامل اصلی توسعه در تمامی جنبه­های آن  به شمار می­رود. درتعاریف متعدد، مفهوم توسعه به معنی تامین نیازهای اساسی ذکر شده که این امر وجه مشترک اکثر آنان می­باشد.در این راستا، نهاد وقف نهادی تاثیرگذار است. مسئله­ی تقویت عامل وقف  و تاثیر آن بر توسعه­ی اجتماعی –فرهنگی در جوامع اسلامی، نمایان­گر وجود عواملی است که بر ظرفیت توسعه­ای آن در ایران نیز تاثیرگذار است و شناخت این عوامل می­تواند موجب افزایش کارایی وقف در امر توسعه و بهره­گیری از ظرفیت آن ،به منظور  رفع  مشکلات  اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی  منجر در  نظر گرفته می شود. در رویکردهای اقتصادی، وقف، به عنوان عاملی موثر بر کاهش موثر فقر و افزایش اشتغال، توزیع عادلانه­ی ثروت، مورد بررسی قرار می­گیرد .در رویکرد اجتماعی، وقف علاوه بر جاودانه ساختن نام نیک از شخص باقی ماندن اموال و ، حس هم­نوع دوستی مطرح می­گردد. تأسیس دارالایتام، کمک به مقروضان، حمایت از مستمندان، تأمین زندگی کودکان بی­سرپرست و بدسرپرست، تهیه­ی جهیزیه برای زوج­های جوان و نیازمند عاملی در جهت بهبود اوضاع اجتماعی تلقی گردیده ودر رویکرد فرهنگی، پرداختن به مراکز فرهنگی همچون تأسیس دانشگاه­ها و مدارس، مراکز آموزشی و تحقیقاتی، و موارد دیگر که می­تواند آثاری اساسی در توسعه ی علمی جامعه ایجاد کند، مورد بحث قرار می­گیرد.