وضعیت سیاسی - اجتماعی تشیع در ایالت فارس از افشاریه تا پایان زندیه (1209-1135 ق)

چکیده

با تشکیل حکومت صفویه تشیع به‌عنوان مذهب رسمی ایران برگزیده شد. و حمایت آنها باعث رشد و بالندگی مذهب شیعه و به دنبال آن ارتقای جایگاه و نفوذ سیاسی - اجتماعی علمای شیعه درشهر‌های ایران بود. در پی سقوط صفویه به دست افغانانقندهاری که سنی مذهب بودند، جایگاه تشیع و علمای شیعه بسیار تضعیف شد، در بسیاری از شهرها از جمله شیراز به کشتار وغارت مال و ناموس مردم پرداختند وشیعیان جزو پست ترین طبقات اجتماعی قرار گرفتند. پس از شکست افغان‌ها، نادرشاه افشار با اهداف احتمالی ، حکومت بر جهان اسلام رفع اختلاف مذهبی میان ایران و عثمانی و اتحاد میان سنی و شیعه جهت حفظ سرزمین‌های به‌دست‌آمده و کم‌رنگ کردن آثار و نشان صفویان،مذهب شیع را از رسمیت انداخت وموجبات تنزل جایگاه و قدرت روحانیان شیعه در هیئت حاکمه، کم شدن فعالیت‌های مذهبی وضبط املاک وقفی و منابع مالی علمای شیعه را فراهم آورد با این حال او بقاع متبرکه در شیراز را مورد تفقد و هدایای خود قرار داد.در دوره حکومت زندیه به ویژه کریم‌خان تا حدود زیادی اوضاع علمای شیعه بهبود یافت. شئونات و مکان‌های مذهبی مورد توجه و احترام زیادی قرار گرفتند، اما عالمان شیعی فاقد هر گونه قدرت سیاسی بودند. شیخ‌الاسلام شیراز به کار گمارده شد و بار دیگر محاکم شرع را به عهده گرفت. مساجد و اماکن مذهبی از جمله مسجد وکیل ساخته و ماهیت شیعی حفظ گردید. این مقاله در پی آن است که به روش توصیفی – تحلیلی چگونگی برخورد حکومت‌ها در فاصله زمانی سقوط صفویه تا پایان زندیه با اهل تشیع و روحانیون شیعه در فارس را بررسی کند.