اندیشه ترقی‌خواهی در روزنامه تربیت

چکیده

اندیشه ترقی به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائلی تاریخ معاصر ایران، ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود مشغول داشته است. مسئله اصلی این پژوهش این است که نظریه پردازان و کارگزاران روزنامه تربیت از اندیشه ترقی چه درکی داشتند و مطابق این تلقی چه نسبتی میان اندیشه ترقی و اصلاح ایران و سنت‌های تاریخی ایران برقرار نمودند؟ در این پژوهش با ابتناء بر روش تاریخی و رویکرد تحلیل اطلاعات سعی در پاسخگویی به پرسش مورد نظر با تکیه بر مطالب مندرج در جریده تربیت می‌گردد. بر اساس یافته‌های این پژوهش اندیشه ترقی به عنوان یکی از مهمترین بنیان‌های سازنده تمدن نوین غرب به زودی عالمگیر گردید و کشورهای عقب مانده نظیر ایران پس از آشنایی‌های مقدماتی با این اندیشه، تلاش در اخذ وجوه و عناصر آن نمودند. مهم‌ترین شاخصه اندیشه ترقی در ذهن ایرانیان بعد عملی ترقی بود که به گفتمان ترقی‌خواهی و اصلاح ایران نامبردار گردید و مهم‌ترین وجه آن در نزد ایرانیان علم گرایی بود و رشد و رونق ترقی ایران در گرو رشد و ترقی علوم دانسته می‌شد. نشریه تربیت به عنوان اولین روزنامه آزاد و غیردولتی در تاریخ ایران و نیز کارگزاران آن روزنامه از آنجا که شناخت نسبتا عمیق‌تری از ماهیت فکری و فلسفی اندیشه ترقی و تمدن نوین غرب داشتند، سعی در ارائه راهکار عملی جهت برون رفت از وضع انحطاط و گام نهادن در مسیر ترقی نمودند. تاکید آنها بیشتر مبتنی بر ترقی علمی بود و ترقی علمی در واقع پیش زمینه فراهم آمدن ترقی اجتماعی محسوب می‌گردید. در نظر این گروه تمدن نوظهور غرب ویژگی‌های مثبتی داشت که با سنن تاریخی ایران در تضاد نبود و معتقد بودند ایرانیان با اخذ این ویژگی‌ها می‌توانند خود را به قافله تمدن برسانند. روزنامه تربیت نقش به سزایی در رونق فکر ترقی‌خواهی و اصلاح ایران و برقراری پیوند میان تمدن جدید و سنن تاریخی ایران بر عهده داشت.