بررسی جایگاه مجموعه‌های آرامگاهی صوفیان در معماری ایرانی-اسلامی منطقه آذربایجان از منظر تاریخ فرهنگی(مطالعه موردی مجموعه آرامگاه شیخ شهاب الدین اهری )

چکیده

تصوف و ابنیه خانقاهی بخش جداناشدنی از تاریخ معماری ایران بوده که چند سده به‌عنوان مرکزی برای ترویج دین اسلام و گسترش آن در مناطق مختلف محسوب می‌شد. این بناها که در منابع گوناگون جز ابنیه خِیر شمرده می‌شوند. در تاریخ معماری ایران در دوران گذشته نظام خانقاهی به صورت یک رکن مهم به لحاظ تاریخ فرهنگی و معماری نقش تعیین کننده ای را ایفا می-کرد که بررسی آن لازم به نظر می‌رسد. بقعه شیخ شهاب الدین اهری یک بنای خانگاهی است. این مجموعه شامل خانقاه، مسجد، ایوانی، مناره‌ها و غرفه‌های متعدد دارای ویژگی های خاص معماری می‌باشد. هدف از این تحقیق بررسی جایگاه مجموعه‌های آرامگاهی صوفیان در معماری ایرانی-اسلامی منطقه آذربایجان از منظر تاریخ فرهنگی در مجموعه آرامگاه شیخ شهاب الدین اهری می باشد. روش تحقیق حاضر بصورت توصیفی تحلیلی بامطالعه منابع کتابخانه‌ای و اسناد تاریخی و معماری، ابعاد فرهنگی خانقاه شیخ اهری را شناسایی و با استفاده از تحلیل مدارک معماری و پژوهشی سعی در شناخت فضاهای خانقاهی و ترسیم الگوی خانقاه در مجموعه آرامگاهی شیخ شهاب الدین اهری را دارد. یافته ها نشان داد کلیت ساختاری مجموعة شیخ شهاب الدّین اهری آفرینش یک باره نداشته و موجودیتّ آن، متأثر از تصمیمها و اقدامهای عمرانی دوره های مختلف است. به تعبیری می توان گفت که سیمای معماری این مجموعه تاریخی در هر یک از مراحل تکوینی آن، تجسّد و تجسّمی از موضع گیری فرهنگی زمان نسبت به آن بوده است.