پیامدهای اجتماعی طرح‌های توسعه و انتقال آب با تاکید بر مفهوم عدالت (مطالعه موردی استان چهارمحال و بختیاری)

چکیده

موضوع «آب» به جهت کمیابی، تعیین‌کنندگی و پراکندگی نامتوازن آن در جغرافیای ایران، به یک سوژه اجتماعی مهم تبدیل شده است. در دهه‌های اخیر، گستردگی و تعدد طرح‌های توسعه‌ آب‌محور همچون طرح‌های «انتقال آب بین حوضه‌ای» که بر مبنای فراوانی آب در یک نقطه و کمبود آن در منطقه‌ای دیگر تعریف و اجرا می‌شود، فاقد یک نگاه اجتماعی دقیق و حساس بوده و این طرح‌ها هم‌اکنون به کانون مسائل مختلف اجتماعی تبدیل شده است. این در حالی است که طبق قانون، تمامی طرح‌های توسعه از جمله طرح‌های بخش آب باید دارای مطالعات ارزیابی اجتماعی و محیط زیستی پیش از اجرای طرح باشند، اما بررسی پیشینه این طرح‌ها و همچنین وضعیت کنونی مناطق و استان‌های میزبان طرح نشان می‌دهد که این مطالعات یا درست انجام نشده و یا اینکه انجام آنها فرمالیته و ظاهری بوده و این مناطق هم‌اکنون به شدت تحت تاثیر پیامدهای اجتماعی ناشی از اجرای طرح قرار گرفته‌اند.
این پژوهش با نگاهی بنیادی به دنبال مطالعه عمیق و شناسایی آثار و پیامدهای اجتماعی طرح‌های انتقال آب پس از اجرای این طرح‌ها در مبدا انتقال است که برای جامعه آماری و میدان پژوهش خود استان چهارمحال و بختیاری را به عنوان پرتنش‌ترین استان کشور در موضوع انتقال آب انتخاب کرده است. به منظور استفاده از داده‌های متنوع و واقعی میدان پژوهش و دست یافتن به یک نگاه نظری کلان و قابل تعمیم در این موضوع، «نظریه زمینه‌بنیاد (گرندد تئوری)» به عنوان روش تحقیق انتخاب شده تا با قابلیت‌های این روش، طیف متنوعی از داده‌های کمی و کیفی برای بررسی و تحلیل در اختیار این پژوهش قرار گیرد. در نهایت نیز، تحلیل داده‌های حاصل از اسناد، مصاحبه‌ها، فضای مجازی، مقاله‌ها و پیمایش انجام شده نشان از تاثیرات عمیق این طرح‌ها در مناطق اجرای طرح از بعد معیشت، نابرابری، عدالت اجتماعی، شهروندی و شاخص‌های دیگر اجتماعی دارد.