واکاویی بر گونه‌شناسی ساختار معماری مساجد ایرانی در دورۀ معاصر (مورد مطالعه مساجد شهرهای سنندج و اصفهان)

چکیده

معماری سرزمینی چون ایران با اشکال، فرم­ها و طرح­های خاصی در هر دورۀ و منطقه با تشابهات و تفاوت­هایی جلوه  یافته است. این امر در کالبد بخشیدن به مهم­ترین بنای مذهبی پس از اسلام یعنی مساجد که آیینۀ هنر و معماری مردمان است بیشتر نمود می‌یابد. بنابراین بررسی و تحلیل مساجد ایرانی از منظر ساختار معماری (فرم و عملکرد) می­تواند ویژگی­ها و تمایزات بین آن­ها را جهت رشد و تعالی بخشیدن هر چه بیشتر در زمینه معماری این گونه از معماری و همچنین در معماری بناهای مذهبی معاصر هر چه بهتر و بیشتر نمایان کند. هدف از این نوشتار نیز شناخت ویژگی­های فضایی-کالبدی این بناها و گونه­شناسی مساجد به ویژه در شهرهای سنندج و اصفهان در جهت پاسخ گویی به اهداف تحقیق می­باشد. این پژوهش از طریق گونه‌شناسی توصیفی-تاریخی-تحلیلی و شناسایی معیارهای ساخت مساجد به تبیین گونه­ها، طبقه­بندی و بررسی نمونه­های موردی پرداخته است. همچنین در این راستا از بررسی­های میدانی و مطالعات کتابخانه­ای نیز بهره گرفته شده است. در نهایت بررسی­ها نشان می­دهد که؛ گونه حیاط­دار ایوانی و  گنبد دار بیشترین نمونه‌ها را در این مناطق داشته است. همچنین ایوان ستون­دار، گنبدخانه، حیاط و راه­روهای اطراف آن از عناصر شاخص در ساختار معماری مساجد این مناطق می‌باشد. در واقع با­توجه به این عناصر معماری و کمک به بهبود و گسترش آن‌ها در معماری کشور می‌توان جایگاه معماری مساجد را تا حد زیادی در سطح ملی و بین المللی ارتقاء و بهبود داد. همچنین از آن‌ها در ساختار معماری سایر بناهای امروزی به گونه­ای نوین بهره گرفت.