بررسی ویژگی‌های بصری و هندسی خط کوفی بنایی در کتیبه‌های مسجد جامع عباسی اصفهان در دوره صفویه

چکیده

در بناهای دوره صفویه کتیبه‌ها علاوه برزیبایی بصری، برای نگارش متون استفاده می­شد و هنرمندان با توجه به کاربرد‌ خطوط و مضامین آن، از قلم‌های متفاوت خوشنویسی استفاده می‌کردند. در این مقاله ویژگی‌های بصری و هندسی خط کوفی بنایی که توسط بنَایان خداجوی ایرانی ابداع و در دوران‌ مختلف دیده می‌شود، در کتیبه‌های مسجد جامع عباسی اصفهان در دوره صفویه بررسی شده است و اهداف این مقاله شامل بررسی و تحلیل ویژگی‌های بصری و هندسی خط کوفی بنایی در کتیبه‌های مسجد جامع عباسی اصفهان و بررسی نقش آنها در فرهنگ و هنر، با توجه به مضامین متفاوت و کارکرد آن در کتیبه‌های آن دوره می‌باشد. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی؛ بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای و تحقیقات میدانی تدوین شده‌است. و در بازه زمانی صفویه مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفته‌است. تحلیل کتیبه‌های مسجد، ویژگی‌های خط کوفی بنایی، انواع خطوط بنایی، مورد شناسایی و به صورت موردی در کتیبه‌های کوفی بنایی مورد بررسی قرار گرفته اند. پرسش اینجاست چگونه خط کوفی بنایی در کتیبه‌های مسجد جامع عباسی اصفهان در دوره صفویه به عنوان یک عنصر تزئینی بکار گرفته شده و چه تأثیری بر زیبایی و ارزش هنری این بنا داشته است؟ و تأثیر شکستن قواعد خط کوفی بنایی در کتیبه‌های مسجد جامع عباسی، بر روند دگرگونی این خط چگونه قابل ارزیابی است؟یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که خط کوفی بنایی در کتیبه‌های مسجد جامع عباسی اصفهان، علاوه بر زیبایی بصری، نقش مهمی در انتقال متون مذهبی و غیرمذهبی را دارا بوده و شکستن ساختار خط بنایی و تنوع فرم‌های نوشتاری متفاوت در دوره صفویه، برجستگی هنر و معماری این دوره را نشان می‌دهد. قدمت خطوط بنایی به پیش از اسلام باز می‌گردد و همچنان تداوم حضور آن ‌را می‌توان در دوره اسلامی به زیبایی مشاهده کرد.